“TDS nedir?” diyerek başlamak doğru olur sanırım. TDS, ‘Total Dissolved Solids’, yani belirli bir miktardaki çözeltide toplam çözünmüş katı madde miktarını ifade eder. En popüler ifade biçimi, ppm, yani ‘Parts Per Million’, milyonda bir; veya mg/L (miligram/litre). (1 Litre su 1000 grama, yani 1,000,000 miligrama eşit).
Çokça dile getirilen bir konu ise, bu değerin aslında sadece bir miktar olduğudur. TDS, bize ne kadar çözünen olduğunu gösterir, ne çözündüğünü değil. Farazi bir hesapla 100 mg/L A maddesi ile 100 mg/L B maddesi, birebir aynı TDS sonucunu verecektir.
Sudaki TDS de aynı şekilde, bize toplam çözünen miktarı vereceği için, çok fazla bir bilgi vermiyor maalesef. Ne kadarının Kalsiyum Magnezyum Sodyum veya Bikarbonat iyonunun olduğu hakkında bilgimiz yoksa, şu ppm daha iyidir demek biraz da şans işidir. Ama asıl konu sudaki TDS değil, kahvenin içindeki TDS olduğu için, bu konuya çok detaylı inmiyorum.
Demlenmiş Kahvede TDS
Golden Cup Standard’ına göre, demlenmiş kahvenin kahve konsantresi 1.15-1.35 aralığında, extraction oranı ise %18-22 aralığında olmalıdır. (kahvenin %30’unun çözünebilen madde olduğu ileri sürülür)
Fincanınıza ulaşan sıvının kaçının kahveden çözünmüş katı madde olduğunu gösterir bu sayı.
Extraction ölçüm formülü ise şöyle:
Kesin söylemler olmasa da, under-extract genelde <%18 demlemeler için, over-extract ise >%22 çözünmüş kahveler için bahsedilir, ama %25-26’lara ulaşan Scott Rao’ya kim over-extract kahve yapıyorsun diyebilir ki? En azından baz almak yeterlidir.
E TDS nasıl ölçülecek?
Su için TDS
Google’a “TDS metre” yazdığınızda ilk çıkan kalem tipi cihaz TDS metredir. Birçok profesyonelin buna hala “İletkenlik kalemi o, TDS metre değil” dediğini duyuyorum, neden TDS metre olduğunu da açıklayacağım.
Bu kalem tipi cihazların çalışma mantığı iki prob’un ucundan elektrik vermesidir. Güçlü iletkenlik gösteren maddeleri (tuzlar) çok güzel ölçerken, düşük iletken ve iyonik olmayan katı madde miktarlarını ölçemezler (çözünebilir karbonhidrat, yağ vs). İçtiğimiz, kullandığımız, ve ölçtüğümüz sularda sadece mineral ve yüklü iyonlar olduğunu varsayarsak, bu kalem tipi cihazların su ölçümünde güzel iş çıkaracağını söyleyebiliriz.
Bu kalem tipi cihazlar önce EC (İletkenlik) ölçer, ondan sonra belirli bir formüle göre TDS (ppm) e çevirir. Genellikle en ucuz modeller 4-4-2 faktörüne göre çalışmaktadır. 4-4-2 faktörü ise %40 sodyum sülfat, %40 sodyum bikarbonat ve %20 sodyum klorür karışımının TDS’inden baz alınır. Yani kısaca arıtmacı dilinde İletkenlik (mikrosiemens) x 0.7 = TDS (ppm)
Kahve için TDS
Ben de isterdim ki, bu kalem tipi TDS ölçerler kahvede işe yarasın, ki bazen ölçülebildiği durumlar da oluyor, ama sektörde asıl kullanılan cihaz refraktometredir. Ve ne yazık ki, TDS ölçebilmeniz için bir refraktometreye ihtiyacınız olacak.
Refraktometre nedir? Refract, kırılım demektir. Işık, havadan suya geçtiğinde bükülür, çünkü ışığın havadaki ile sıvıdaki hızı farklıdır. Havuzda bu olay rahatlıkla gözlemlenebilir.
İletkenliğe dayalı TDS metrelerden farklı olarak, iyonik olmayan ve olan çözünmüş maddeler ışığın kırınımına etkisi olur.
Refraktometrelerin ne kadar olduğuna hiç girmeyeyim, ama 300’den başlıyor. Hayır euro. Ve o bile düzgün ölçüyor diyemeyiz. Sektör standardı olan VST III Refraktometre, 700 Dolar gibi fiyatlara sahip...
E size motor alınabilecek paraya refraktometre önermeyeceğim tabi ki. Hepimiz ev demleyicisiyiz.
Çoğu refraktometre Brix değerinde ölçüm yapar, ve açıkçası, refraktometreler bir çözeltinin sukroz, kafein, klorojenik asit veya herhangi bir şey olduğunu anlayamaz. Yani kahve ölçebilen bir refraktometre, sadece gerekli formülleri içinde hesaplayıp TDS olarak çıktı veren bir Brix ölçerdir.
BUNN, George Howell gibi profesyoneller Brix ile TDS arasında bir bağıntı olduğunu bulmuşlar ve bunun:
Brix x 0.85 = TDS (25 celcius derece, oda sıcaklığı)
kanısına varmışlar. Tek, yegane gerçek TDS ölçme sistemi ile, yani kahve buharlaşana kadar ısıtıp tortuyu tartmak ile doğrulamışlar.
İşte şimdi güzel kısma geliyoruz! Bu brix ölçerler (kahveye has refraktometrelere kıyasla) acayip ucuz! Tabi ki kullanımı daha uğraştırıcı ve bazen sinir bozucu, ama ciddi ciddi bir şeyleri ölçmek istiyorsanız, gözden çıkarabileceğini çok küçük bir meblağ!
0-32 Brix ölçerler piyasada yaygın olsa da, benim gibi 0-10 brix ölçer alırsanız, şaka değil, +/- 0.04 TDS ölçümüne ulaşabilirsiniz. Espresso haricinde 2.2 Brix'in üstüne çıkmayacağımız için, 0-10 Brix ölçer hayli hayli işinizi görecektir. Olur da bir gün edinirseniz, aşağıda hazırladığım Google Spreadsheet ile extraction oranınızı rahatlıkla ölçebilirsiniz. Siyah ile yazılan kısımları değiştirirsenin, geriye kalan hesaplamaları sizin için yapacaktır.
Atago'nun tatlı ve hoş gözüktüğüne bakmayın, 0.01 çözünürlükle TDS ölçüyor gibi gözükebilir, ama atlanan kısım ise isabetli olması, Atago +/- 0.15 TDS hata payı veriyor. +2000TL gibi bir cihaz için fazla hatalı sanki...
Çokça dile getirilen bir konu ise, bu değerin aslında sadece bir miktar olduğudur. TDS, bize ne kadar çözünen olduğunu gösterir, ne çözündüğünü değil. Farazi bir hesapla 100 mg/L A maddesi ile 100 mg/L B maddesi, birebir aynı TDS sonucunu verecektir.
Sudaki TDS de aynı şekilde, bize toplam çözünen miktarı vereceği için, çok fazla bir bilgi vermiyor maalesef. Ne kadarının Kalsiyum Magnezyum Sodyum veya Bikarbonat iyonunun olduğu hakkında bilgimiz yoksa, şu ppm daha iyidir demek biraz da şans işidir. Ama asıl konu sudaki TDS değil, kahvenin içindeki TDS olduğu için, bu konuya çok detaylı inmiyorum.
Demlenmiş Kahvede TDS
Golden Cup Standard’ına göre, demlenmiş kahvenin kahve konsantresi 1.15-1.35 aralığında, extraction oranı ise %18-22 aralığında olmalıdır. (kahvenin %30’unun çözünebilen madde olduğu ileri sürülür)
Fincanınıza ulaşan sıvının kaçının kahveden çözünmüş katı madde olduğunu gösterir bu sayı.
Extraction ölçüm formülü ise şöyle:
Kesin söylemler olmasa da, under-extract genelde <%18 demlemeler için, over-extract ise >%22 çözünmüş kahveler için bahsedilir, ama %25-26’lara ulaşan Scott Rao’ya kim over-extract kahve yapıyorsun diyebilir ki? En azından baz almak yeterlidir.
E TDS nasıl ölçülecek?
Su için TDS
Google’a “TDS metre” yazdığınızda ilk çıkan kalem tipi cihaz TDS metredir. Birçok profesyonelin buna hala “İletkenlik kalemi o, TDS metre değil” dediğini duyuyorum, neden TDS metre olduğunu da açıklayacağım.
Bu kalem tipi cihazların çalışma mantığı iki prob’un ucundan elektrik vermesidir. Güçlü iletkenlik gösteren maddeleri (tuzlar) çok güzel ölçerken, düşük iletken ve iyonik olmayan katı madde miktarlarını ölçemezler (çözünebilir karbonhidrat, yağ vs). İçtiğimiz, kullandığımız, ve ölçtüğümüz sularda sadece mineral ve yüklü iyonlar olduğunu varsayarsak, bu kalem tipi cihazların su ölçümünde güzel iş çıkaracağını söyleyebiliriz.
Bu kalem tipi cihazlar önce EC (İletkenlik) ölçer, ondan sonra belirli bir formüle göre TDS (ppm) e çevirir. Genellikle en ucuz modeller 4-4-2 faktörüne göre çalışmaktadır. 4-4-2 faktörü ise %40 sodyum sülfat, %40 sodyum bikarbonat ve %20 sodyum klorür karışımının TDS’inden baz alınır. Yani kısaca arıtmacı dilinde İletkenlik (mikrosiemens) x 0.7 = TDS (ppm)
Kahve için TDS
Ben de isterdim ki, bu kalem tipi TDS ölçerler kahvede işe yarasın, ki bazen ölçülebildiği durumlar da oluyor, ama sektörde asıl kullanılan cihaz refraktometredir. Ve ne yazık ki, TDS ölçebilmeniz için bir refraktometreye ihtiyacınız olacak.
Refraktometre nedir? Refract, kırılım demektir. Işık, havadan suya geçtiğinde bükülür, çünkü ışığın havadaki ile sıvıdaki hızı farklıdır. Havuzda bu olay rahatlıkla gözlemlenebilir.
İletkenliğe dayalı TDS metrelerden farklı olarak, iyonik olmayan ve olan çözünmüş maddeler ışığın kırınımına etkisi olur.
Refraktometrelerin ne kadar olduğuna hiç girmeyeyim, ama 300’den başlıyor. Hayır euro. Ve o bile düzgün ölçüyor diyemeyiz. Sektör standardı olan VST III Refraktometre, 700 Dolar gibi fiyatlara sahip...
E size motor alınabilecek paraya refraktometre önermeyeceğim tabi ki. Hepimiz ev demleyicisiyiz.
Çoğu refraktometre Brix değerinde ölçüm yapar, ve açıkçası, refraktometreler bir çözeltinin sukroz, kafein, klorojenik asit veya herhangi bir şey olduğunu anlayamaz. Yani kahve ölçebilen bir refraktometre, sadece gerekli formülleri içinde hesaplayıp TDS olarak çıktı veren bir Brix ölçerdir.
BUNN, George Howell gibi profesyoneller Brix ile TDS arasında bir bağıntı olduğunu bulmuşlar ve bunun:
Brix x 0.85 = TDS (25 celcius derece, oda sıcaklığı)
kanısına varmışlar. Tek, yegane gerçek TDS ölçme sistemi ile, yani kahve buharlaşana kadar ısıtıp tortuyu tartmak ile doğrulamışlar.
İşte şimdi güzel kısma geliyoruz! Bu brix ölçerler (kahveye has refraktometrelere kıyasla) acayip ucuz! Tabi ki kullanımı daha uğraştırıcı ve bazen sinir bozucu, ama ciddi ciddi bir şeyleri ölçmek istiyorsanız, gözden çıkarabileceğini çok küçük bir meblağ!
0-32 Brix ölçerler piyasada yaygın olsa da, benim gibi 0-10 brix ölçer alırsanız, şaka değil, +/- 0.04 TDS ölçümüne ulaşabilirsiniz. Espresso haricinde 2.2 Brix'in üstüne çıkmayacağımız için, 0-10 Brix ölçer hayli hayli işinizi görecektir. Olur da bir gün edinirseniz, aşağıda hazırladığım Google Spreadsheet ile extraction oranınızı rahatlıkla ölçebilirsiniz. Siyah ile yazılan kısımları değiştirirsenin, geriye kalan hesaplamaları sizin için yapacaktır.
Atago'nun tatlı ve hoş gözüktüğüne bakmayın, 0.01 çözünürlükle TDS ölçüyor gibi gözükebilir, ama atlanan kısım ise isabetli olması, Atago +/- 0.15 TDS hata payı veriyor. +2000TL gibi bir cihaz için fazla hatalı sanki...
Son düzenleme:
