morclumsy
Üye
Yaklaşık üç sene önce kişilik teorileri dersinde tartıştığımız ve aklımda kalan bir çalışmadan bahsetmek istedim. İçe dönük olduğumu düşündüğüm için artık bir mülakat veya sunum öncesi kahve içmemeye çalışıyorum. Yine de heyecanıma yenik düşüyorum. 
Konu hakkındaki teorilere gelirsek:
İki fincan kahve tükettikten sonra dışa dönük biri görevlerini daha etkili bir şekilde yapar. Ama içe dönükler için aynı durum geçerli değildir. Hatta nicel ve zaman baskısı olan işlerde içe dönük bireylerdeki olumsuz etkiler artar. Örneğin toplantının amacı bütçe tartışmaları, veri analizi veya benzer nicel konuların hızlı bir şekilde tartışılmasının gerektiği konular ise kafeinin olumsuz etkilerinde artış deneyimlenir. Aynı toplantıdaki bir dışa dönük ise tam tersine olumlu etkilerinden faydalanacaktır.
Peki sebebi ne?
Hans Eysenck’in dışa dönüklerin teorisine ve William Revelle'nin araştırmasına göre; içe ve dışa dönüklerin beyindeki neokortikal uyarılma düzeyinde -yani çevrenize ne kadar uyanık veya duyarlı olduğunuzda- farklılıklar vardır. Bu teoriye göre, içe dönükler optimal seviyenin üzerindedir (yani, daha kolay uyarılırlar) ama dışa dönükler optimal seviyenin altındadır. Bu şu anlama gelir: içe dönükler uyarıcı durumlara maruz kaldıklarında veya optimal seviyeyi yükselten bir uyarıcı (kafein gibi) kullandıklarında performanstan ödün vermek durumunda kalırlar.
Yani kafein, içe dönüklerin daha kolay uyarılmasına, bu durumda dikkat dağınıklığı ve kaygı gibi sorunları daha şiddetli yaşamalarına sebep olur. Dışa dönüklerde ise uyarılma seviyesi zaten çok daha düşük olduğundan, kafein gibi bir uyarıcı yardımıyla odaklanma ve kendini gösterme gibi konularda çok daha başarılı olabilirler.
İçe dönükler kafeine dışa dönüklerden daha duyarlıdır. Bu nedenle, diğer tüm durumlar (yukarıda bahsedilen aynı toplantındaki iki farklı meslektaş örneği gibi) eşit olduğunda, bir içe dönük optimal faydaya ulaşmak için bir dışa dönüğün ulaşması için gerekenden daha az kafein tüketmelidir. Örneğin, bir dışa dönüğün optimal seviyesi 400 miligram kafein olabilirken, aynı doz bir içe dönük için optimal noktayı geçebilir.
Aslında içe dönükler için önemli bir sunum veya toplantı çoğu zaman stres kaynağıdır. Böyle durumlarda zaten kolaylaşan uyarılma düzeyinin üstüne kafein de eklendiğinde kaygı düzeyinde artma görülebiliyor. Bu pek çok çalışmayla da desteklenmiş bir durum aslında. William Revelle de çalışmasında zaman baskısı ve kafeinin içe dönüklerin sözlü bir testteki performansının etkisini incelemiş. Sonucunda zaman baskısı ve 200 miligram kafeine maruz kaldıklarında içe dönüklerin performansı 0.63 standart sapma ile, dışa dönüklerin ise 0.44 sapma ile düştüğünü tespit etmiştir.
Son olarak uyarılma düzeyini arttıran tek besin, madde veya durum tabii ki kafein değil. Merkezi sinir sistemi uyarıcı olan herhangi bir şey, örneğin, gürültülü bir ortam veya farklı ilaçların kullanımı da benzer etkiyi yaratabilir. Bu durumda içe dönükler önemli bir sınav, mülakat veya sunum öncesi kahve içmemeli midir? Bu konuda çalışma yapmış isimler, önemli bir toplantının hemen öncesinde tercih edilmemesi gerektiğini, günün geri kalanında tüketilmesinin daha iyi olacağını söylüyor. Ama bence bu durum tamamen kişiye kalmış. Ben kişilik teorilerine karşı çok ilgili değilim, ama bir dışa dönük olmadığımı biliyorum. Kesinlikle içe dönük biri de değilim aynı zamanda. O yüzden devreye başka sorular da giriyor.
Not: Tablonun Türkçesini bulamadım fakat optimal uyarılma seviyesinin gösterildiği yeşil kısımda performansın en yüksek seviyede olduğu gösteriliyor. Uyarılmanın düşük olduğu sarı kısımda yorgunluk ve uyku hali yaşanacağından performans düşük olacaktır. Aynı şekilde uyarılmanın yüksek olduğu kırmızı kısımda stres ve kaygı artacağından performans yine düşük olacaktır. İşte dışa dönükler günlük hayatlarında sarı kısımda bulunurlar. Herhangi bir uyarana maruz kalmak onları performansın en güçlü seviyede olduğu optimal yere ulaştırır. Ama içe dönükler çoğu zaman yeşil veya kırmızı kısımda olurlar. Kafein tüketmek onları uyarılmanın yüksek olduğu alana sürükler.
Kaynakça:
Little, B. (2014). Me, myself, and us: The science of personality and the art of well-being.
Revelle, W., Amaral, P., & Turriff, S. (1976). Introversion/extroversion, time stress, and caffeine: Effect on verbal performance.
Konu hakkındaki teorilere gelirsek:İki fincan kahve tükettikten sonra dışa dönük biri görevlerini daha etkili bir şekilde yapar. Ama içe dönükler için aynı durum geçerli değildir. Hatta nicel ve zaman baskısı olan işlerde içe dönük bireylerdeki olumsuz etkiler artar. Örneğin toplantının amacı bütçe tartışmaları, veri analizi veya benzer nicel konuların hızlı bir şekilde tartışılmasının gerektiği konular ise kafeinin olumsuz etkilerinde artış deneyimlenir. Aynı toplantıdaki bir dışa dönük ise tam tersine olumlu etkilerinden faydalanacaktır.
Peki sebebi ne?
Hans Eysenck’in dışa dönüklerin teorisine ve William Revelle'nin araştırmasına göre; içe ve dışa dönüklerin beyindeki neokortikal uyarılma düzeyinde -yani çevrenize ne kadar uyanık veya duyarlı olduğunuzda- farklılıklar vardır. Bu teoriye göre, içe dönükler optimal seviyenin üzerindedir (yani, daha kolay uyarılırlar) ama dışa dönükler optimal seviyenin altındadır. Bu şu anlama gelir: içe dönükler uyarıcı durumlara maruz kaldıklarında veya optimal seviyeyi yükselten bir uyarıcı (kafein gibi) kullandıklarında performanstan ödün vermek durumunda kalırlar.
Yani kafein, içe dönüklerin daha kolay uyarılmasına, bu durumda dikkat dağınıklığı ve kaygı gibi sorunları daha şiddetli yaşamalarına sebep olur. Dışa dönüklerde ise uyarılma seviyesi zaten çok daha düşük olduğundan, kafein gibi bir uyarıcı yardımıyla odaklanma ve kendini gösterme gibi konularda çok daha başarılı olabilirler.
İçe dönükler kafeine dışa dönüklerden daha duyarlıdır. Bu nedenle, diğer tüm durumlar (yukarıda bahsedilen aynı toplantındaki iki farklı meslektaş örneği gibi) eşit olduğunda, bir içe dönük optimal faydaya ulaşmak için bir dışa dönüğün ulaşması için gerekenden daha az kafein tüketmelidir. Örneğin, bir dışa dönüğün optimal seviyesi 400 miligram kafein olabilirken, aynı doz bir içe dönük için optimal noktayı geçebilir.
Aslında içe dönükler için önemli bir sunum veya toplantı çoğu zaman stres kaynağıdır. Böyle durumlarda zaten kolaylaşan uyarılma düzeyinin üstüne kafein de eklendiğinde kaygı düzeyinde artma görülebiliyor. Bu pek çok çalışmayla da desteklenmiş bir durum aslında. William Revelle de çalışmasında zaman baskısı ve kafeinin içe dönüklerin sözlü bir testteki performansının etkisini incelemiş. Sonucunda zaman baskısı ve 200 miligram kafeine maruz kaldıklarında içe dönüklerin performansı 0.63 standart sapma ile, dışa dönüklerin ise 0.44 sapma ile düştüğünü tespit etmiştir.
Son olarak uyarılma düzeyini arttıran tek besin, madde veya durum tabii ki kafein değil. Merkezi sinir sistemi uyarıcı olan herhangi bir şey, örneğin, gürültülü bir ortam veya farklı ilaçların kullanımı da benzer etkiyi yaratabilir. Bu durumda içe dönükler önemli bir sınav, mülakat veya sunum öncesi kahve içmemeli midir? Bu konuda çalışma yapmış isimler, önemli bir toplantının hemen öncesinde tercih edilmemesi gerektiğini, günün geri kalanında tüketilmesinin daha iyi olacağını söylüyor. Ama bence bu durum tamamen kişiye kalmış. Ben kişilik teorilerine karşı çok ilgili değilim, ama bir dışa dönük olmadığımı biliyorum. Kesinlikle içe dönük biri de değilim aynı zamanda. O yüzden devreye başka sorular da giriyor.
Not: Tablonun Türkçesini bulamadım fakat optimal uyarılma seviyesinin gösterildiği yeşil kısımda performansın en yüksek seviyede olduğu gösteriliyor. Uyarılmanın düşük olduğu sarı kısımda yorgunluk ve uyku hali yaşanacağından performans düşük olacaktır. Aynı şekilde uyarılmanın yüksek olduğu kırmızı kısımda stres ve kaygı artacağından performans yine düşük olacaktır. İşte dışa dönükler günlük hayatlarında sarı kısımda bulunurlar. Herhangi bir uyarana maruz kalmak onları performansın en güçlü seviyede olduğu optimal yere ulaştırır. Ama içe dönükler çoğu zaman yeşil veya kırmızı kısımda olurlar. Kafein tüketmek onları uyarılmanın yüksek olduğu alana sürükler.
Kaynakça:
Little, B. (2014). Me, myself, and us: The science of personality and the art of well-being.
Revelle, W., Amaral, P., & Turriff, S. (1976). Introversion/extroversion, time stress, and caffeine: Effect on verbal performance.
